We have been studying to focus on the Geo-spatial comprehensive analysis (GSCA) including social, economic, infrastructure, human settlement, regional development and industrial policy of Mongolia to related International Regional Economic Integration and Economic Corridors. 

Шинэ Ардчилсан Үндсэн хуулийн 21 жилийн ойн баярын мэнд хүргье!

  

Ардчилал, хүний эрх, эрх чөлөөний төлөө тэмцэгч, МСДН-ын анхдагч, АН-ын гишүүн, Ховд Их Сургуулийн БУФ-н декан, доктор, профессор С.Мягмарсүрэн агсан.

Хүн-байгалийн тогтолцооны харилцан үйлчлэл ба Тогтвортой байдал

Дараахь зургууд дээр тулгаарлан орон нутгийн нийгэм-экологийн тогтолцооны тогтвортой байдлын талаар зарим нэг бодит жишээ дурьдая (Sustainability of Social-Ecological systems in local level).

 Баянхонгор аймгийн Байдраг голын сав газар. Хоньчин хүү. 2009

Баянхонгор аймаг, Богд сум. Түйн голын цутгал Орог нуур. 2005, 2009 онд Түйн голын ус татарч нуур ширгэсэн байдаг.  Нуурын шалан дээгүүр машин явж, хүмүүс алхаж байгаа нь...

  Түйн голын сав газар. Богд сумын нутагт байдаг Орог нуурын зүүнээс урд тал хүртэл тархсан заган ойгоос нутгийн иргэд түлш бэлдэж байгаа байдал. 2009 он.

        

         Голын эхийн экосистемээс дутахааргүй чухал үүрэгтэй голын эргийн экосистем (Riparian ecosystem) гэж байдаг. Тухайлбал, голын эргийн бургас мод. Гэвч хөдөө орон нутагт судалгаа хийж явахад орон нутгийн "Нийгэм-экологийн тогтолцоо"-нд нэг зүйл ажиглагдаж байна. 1999-2002, 2009-2010 онд тохиосон томоохон ган-зудын үр дүнд болон эдийн засгийн хүчин зүйлээс шалтгаалан орон нутагт бод  мал (ялангуяа үхэр) эрс багасаж, бог мал бараг нийт малын 80-90%-г дангаараа бүрдүүлдэг болсон. Улмаар угаас ой модгүй аймаг, сумдын малчид түлшээр гачигдаж голын сав газрын эргийн экосистемийн бургас, хус мод болон заган ойгоо түлшинд хэрэглэх явдал ажиглагдаж байна. Энэ нь "нийгэм-экологийн тогтолцоо"-г амьд систем гэж үзвэл систем аажмаар улам эмх замбараагүй төлөврүү чиглээд байна. Уг нь бол Богд сумын хүн амын амьдарлын болон биологи, экологийн системийн тогтвортой оршин байх үндсийн үндэс нь Орог нуур, түүнийг тойрсон заг бүхий экосистем юм. Үүнийг түлхүүр экосистем (keystone ecosystem) гэж хэлж болно. Ерөнхий агуулгаар харвал дээрх зурган дээр байгаа түлш түүж байгаа эмэгтэйд буруу өгөх аргагүй юм. Тэр хүн чинь бас амьдрах ёстой шүү дээ. Тэгвэл нэгэнт бий болсон аажим аюулыг мэдэрч түүний эсрэг түлхүүр экосистемээ хамгаалж, зохистой ашиглах арга хэмжээг хөгжлийн бусад зүйлтэй хослуулан хэрэгжүүлэх нь орон нутгийн нийгэм-экологийн тогтолцооны урт хугацааны тогтвортой байдалд нэг чухал юм. Тухайлбал, хэрвээ Баянхонгор аймагт нүүрсний орд байдаг бол үндсэн хууль дахь газрын доорх ашигт малтмал нийт ард түмний өмч гэдэг агуулгаар малчид, иргэдэд ядаж өвөл түлэх нүүрсийг үнэ төлбөргүй олгох, нөгөө талаас малжуулах төслийг зөвхөн "үхэрээр" малжуулах зэрэг арга хэмжээг авч болно. Иймэрхүү түлхүүр экосистем Монгол нутагт олон бий.

Экосистемд "ямаа юу?" эсвэл "уул уурхай" нөлөөлж байна уу?

Хэрвээ харьцуулж үзье гэвэл судалгаанд үндэслэн экологи-эдийн засгийн хохирлын үнэлгээг хийж үзэж байж үнэхээр экосистемд аль нь илүү нөлөөлж байгаа эсэхийг тогтоох хэрэгтэй болно. Уул уурхайн үйл ажиллагаа экосистемд нөлөөлж байгаа, энэ нь тодорхой хохирол учруулж байгаа, түүнийг ямар нэг байдлаар хэмжиж болно. Харин ямаа үнэхээр экосистемд нөлөөлж байгаа эсэхийг тогтоохын тулд экологийн онцлог бүхий бүс (хангай, хээр, цөл) бүрт малын толгойн бүтцийг өөрчилж үзсэн динамик судалгаа хийж байж тогтоох хэрэгтэй болно. Ноолуураас үүдэлтэй ямааны тоо толгойн өсөлттэй холбоотой "малын хөл" утгаараа бэлчээрт нөлөөлж байгаа үнэн боловч яг бусад малаас илүү бэлчээрийг сүйтгэдэг нь эргэлзээтэй. Хүмүүс нийт малын тоо толгойн зохицуулалтгүй өсөлт, бэлчээр ашиглалтын хангалтгүй зохион байгуулалтад буруу өгөхөөсөө илүүтэй шууд яамаанд буруу өгдөг. Бодит байдалд туршлагатай малчидтай уулзаж ярилцаж байхад ямаа, хонь хоёр адилхан бэлчээрлэдэг, харин ямаа нь сүргийн тэргүүнд ургамлын сайныг түүж иддэг, хойноос нь хонь мөн л үлдсэнийг нь идээд явдаг гэж ярьдаг. Тэгэхээр судалгаа хийх нь бодит байдлыг дүгнэхэд чухал ач холбогдолтой. Магадгүй судалгаагаар экологийн аль нэг бүсэд (ж нь: говийн экосистемд) ямаа үнэхээр бэлчээрийн экосистемийн бүтэц, функцид нөлөөлж байна гэсэн дүгнэлт гарвал уг бүсэд малын сүргийн бүтцийг зохистой хангах төрийн бодлого, зохицуулалт, эрхзүйн актуудыг гаргах шаардлагатай болно гэсэн үг.

http://www.facebook.com/groups/188037444636945/permalink/242484495858906/

ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН САЛБАРЫГ “НОГООН” БОЛГОХ НЭГЭН ШИЙДЭЛ

Малчдыг хүлэмжийн хийн арилжаанд татан оролцуулах замаар урамшил олгодог тогтолцоог нэвтрүүлэе

Шинэчлэлийн Засгийн газар ерөнхий чиг үүргийн Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн яам байгуулсан явдал нь эдийн засгаа ногоон болгох томоохон алхам болсон. “Хүрэн” эдийн засгаас “ногоон” эдийн засагт шилжинэ гэдэг нь үнэндээ эдийн засгийн салбаруудын төлөвлөлт, бодлогын шийдэлд ногоон үзэл санааг шингээнэ гэсэн үг. Гэхдээ эрчим хүчний, хөдөө аж ахуйн, хот байгуулалт барилгын зэрэг салбаруудыг “ногоон” болгох арга зам, шийдэл нь өөрөө харилцан адилгүй. Тухайлбал, хот байгуулалт, барилгын салбарыг ногоон болгоё гэвэл тухайн салбарын органик хуулиас эхлээд, хот төлөвлөлт бичиг баримт, барилгын дулаан хуримтлал болон инженерийн байгуулалтын түвшинд хэрэглэдэг стандартуудад ногоон шийдлүүдийг шингээх шаардлагатай болно. Үүнд бас л судалгаа хэрэгтэй болно. Гэхдээ судлаач миний бие энд дэлхийн дулаарлын шалтгаан болдог хүлэмжийн хийн ялгаруулалтын багагүй хувийг хөдөө аж ахуйн салбарыг хэрхэн “ногоон” болгох ямар үндэслэл байна, арга зам шийдэл нь юу байна,  цаашид хөгжилтэй хэрхэн уялдуулах талаар зарим зүйлийг дурьдая.

ЗАРЛАЛ

Үндэсний хөгжлийн хүрээлэнгийн

2012 оны ээлжит онол, аргазүйн семинарт оролцохыг урьж байна.